“`html
Suriye’deki 13 yıllık iç savaş, Heyet Tahrir El Şam (HTŞ) önderliğindeki muhalif güçlerin Halep ve ardından Şam’ı ele geçirmesiyle yeni bir döneme girdi.
Beşar Esad’ın 53 yıllık iktidarı sona erdi ve Rusya’ya kaçtı. HTŞ, ülkede yeni bir düzen kurmaya çalışsa da, bu düzenin niteliği belirsizliğini koruyor. 13 yıllık karmaşık iç çatışmalar ve uluslararası müdahaleler sonucu güç dengelerinin belirsizliği, bu belirsizliğin başlıca nedenidir.
Bu bağlamda, Suriye’deki geçmiş ve mevcut tüm aktörleri inceledik:
1- Beşar Esad
61 yıldır iktidarda olan Baas Partisi’nin ve 53 yıldır Suriye’yi yöneten Esad ailesinin son üyesi. İngiltere’de eğitim görmüş bir göz doktoru olan Beşar Esad, babası Hafız Esad’ın veliahtı değil, küçük oğluydu. Babasının beklenmedik ölümü üzerine, veliaht olarak belirlenmiş olan ağabeyi Basil Esad’ın 1994’teki ölümünden sonra iktidara geldi.
Nusayri (Arap Alevi) olan Esad ailesi, Sünni çoğunluktaki Suriye’yi yönetmekte büyük zorluklar yaşadı. Bu mezhepsel farklılık, Esad yönetimi için her zaman önemli bir sorun oldu.
Arap Baharı’nın ardından Esad’ın reform çağrılarını reddetmesi, muhaliflerin silahlı mücadeleye başlamasına yol açtı. Bu süreçte Esad, Rusya, İran ve Hizbullah’tan önemli destek aldı.
Esad’ın iktidarı, İran’ın Tahran’dan Yemen’e uzanan “Direniş Ekseni”nin stratejik bir parçasıydı. Ancak Ekim 2023’te başlayan İsrail-Hamas çatışmaları bu ekseni önemli ölçüde zayıflattı.
Günümüzde Esad, Rusya’da siyasi sığınmacı olarak bulunuyor. Rusya’nın onu uluslararası mahkemelere teslim edip etmeyeceği ise belirsizliğini koruyor.
2- Heyet Tahrir El Şam (HTŞ)
HTŞ’nin kurucusu Ebu Muhammed el-Colani, daha önce ABD güçlerine karşı Irak’ta savaşmış ve daha sonra DEAŞ’a katılmıştı. ABD, Colani’nin yakalanması için 10 milyon dolar ödül koymuştur.
El Nusra Cephesi olarak faaliyet gösterdikten sonra El Kaide’ye bağlılığını ilan eden HTŞ, 2016’da bu bağı kopardı ve adını Hay’at Tahrir al-Sham olarak değiştirdi.
Şu anda Suriye’nin en güçlü silahlı grubu olan HTŞ, Şam dahil ülkenin büyük bir bölümünü kontrol ediyor.
ABD ve Türkiye tarafından terör örgütü olarak kabul edilen HTŞ, Batı ülkeleri ve Rusya tarafından da aynı şekilde değerlendiriliyor. Ancak HTŞ, söylemini değiştirdiğini ve Suriye’de özgür bir düzen kuracağını iddia ediyor. ABD ise HTŞ’nin terör örgütü listesinden çıkarılmasını değerlendiriyor.
3- Suriye Milli Ordusu (SMO)
Suriye Milli Ordusu, Türkiye’nin desteğiyle 4 Ekim’de Akçakale’de, Özgür Suriye Ordusu çatısı altındaki çeşitli silahlı grupların birleşmesiyle kuruldu.
Suriyeli Arap ve Türkmenlerden oluşan SMO, Türkiye’nin Suriye’deki askeri operasyonlarında Türk Silahlı Kuvvetleri ile işbirliği yaptı.
Türkiye’nin desteğiyle Afrin’den Cerablus’a, Fırat Nehri’nin batısına ve Tel Abyad’dan Resulayn’a kadar geniş bir alanı kontrol ediyor. Son olarak Münbiç’i de ele geçirdi.
4- PKK/YPG/PYD
PKK’nın Suriye kolu olan YPG/PYD, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) adıyla biliniyor.
ABD Özel Kuvvetler Komutanı Orgeneral Raymond Thomas, SDG adının ortaya çıkışını şöyle açıklıyor: “YPG adının PKK ile özdeşleştirilmesi nedeniyle, onlara adlarını değiştirmelerini önerdik. Ardından ‘Suriye Demokratik Güçleri’ adını aldılar.”
DEAŞ ile mücadelesi nedeniyle ABD ve Batı tarafından terör örgütü olarak kabul edilmeyen PKK/YPG, Suriye’nin kuzeydoğusunun büyük bir bölümünü kontrol ediyor ve bu bölgeye “Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi” adını veriyor.
HTŞ ile ilgili olarak, “Kim bizimle oturmayı kabul ederse diyaloğa hazırız. HTŞ de Suriye’nin bir parçası. Farklı düşüncelere sahip olsak da, Suriye’de istikrar içinde bir arada yaşamak istiyoruz.”
5- DEAŞ/IŞİD/IS
El Kaide’den kopan ve aşırı radikal görüşleriyle bilinen DEAŞ, Suriye ve Irak’ta geniş alanları kontrol etti ve acımasız yöntemleriyle tanındı. 2015’te gücünün zirvesine ulaştı.
Kuruluşundan sonraki beş yıl içinde DEAŞ, dünyanın dört bir yanından binlerce yabancı savaşçı çekti.
Birçok ülkeden oluşan koalisyon güçleriyle yapılan mücadele sonucu 2019’da ağır darbe aldı. Günümüzde Suriye’de ciddi bir gücü bulunmuyor.
Eski DEAŞ üyesi HTŞ lideri Colani, 2020-2024 yılları arasında İdlib’de DEAŞ militanlarıyla çatıştı.
6- İsrail, ABD ve Rusya
İsrail, ABD ve Rusya, Suriye’de Türkiye dışında askeri varlığı olan ülkelerdir.
Şam’ın düşmesinin ardından İsrail, Golan Tepeleri’ni aşarak Suriye’de sık sık hava saldırıları düzenledi.
Esad’ın düşmesinden memnun olan İsrail, HTŞ’nin tutumundan endişeli.
PKK/PYD’ye destek veren ABD’nin Suriye’de Haseke, Rakka ve Deyrizor’da çok sayıda üssü bulunuyor.
Esad’a destek veren Rusya ise Suriye’den askerlerini çekiyor.
7- Suriye Özgür Ordusu
ABD’nin Ürdün’de eğittiği, El-Tanf’ta konuşlanan bir muhalif grup. Daha önce Devrimci Komando Ordusu ve Yeni Suriye Ordusu olarak da biliniyordu.
Suriye’nin güneyindeki El-Tanf kentinde konuşlanan bu grup, ABD ordusu tarafından eğitildi. 23 Ekim 2022’de adını Suriye Özgür Ordusu olarak değiştirdi.
7 Aralık 2024’te Palmira’yı ele geçirdi ve daha sonra Şam’ın kuzey yarısını alarak HTŞ ile birlikte Esad rejimini devirdi.
“`
News
