“`html
Bursa’nın İznik ilçesine bağlı Derbent Mahallesi’nde yüzyıllık bir geleneğe sahip, unutulmaya yüz tutmuş Derbent dokuması, coğrafi işaret tesciliyle yeniden hayat buldu. Kadınların elinde, çeşitli ev eşyalarına dönüşüyor.
2019 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret tescili alan Derbent dokuması, İznik Belediyesi Derbent El Dokumaları Atölyesi’nde, yörenin kadınları tarafından üretiliyor. Bu atölye, mahalle sakinlerinin kültürel mirasını koruma ve yaşatma çabalarının somut bir örneği.
Adını bulunduğu bölgeden alan Derbent dokuması, ince işçiliği ve bordo ile lacivert renkleriyle dikkat çekiyor. Diğer el dokumalarından kolayca ayırt edilebilen özgün bir stile sahip.
Pamuklu keten ipliğinden dokunan bu kumaşta, “gelin yanağı”, “çift saksı” ve “eğrelti” gibi geleneksel desenler yer alıyor. Bu desenlerle süslenmiş örtüler, peşkirler, torbalar ve yastık kılıfları gibi çeşitli ürünler üretiliyor.
İznik Kadın Üreticiler Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı Zeliha Peşte, Derbent Mahallesi’nin geçmişini ve dokumacılığın önemini şöyle özetliyor:
“Mahallemizde, çoğunlukla Selanik’in Paprat ve Kılkış bölgelerinden göç etmiş aileler yaşıyor. Bu aileler, kültürel miraslarını da yanlarında getirdiler. Günlük ihtiyaçlarını karşılamak için kara tezgahlarda dokuma yapıyorlardı. Kadınların elinden çıkan bu ürünler, özgün ve estetik desenleriyle öne çıkıyordu.”
Peşte, 2019 yılında belediyede göreve başladığında, Derbentli kadınların kendilerine ulaştığını ve dokumacılığı yeniden canlandırmak istediklerini anlatıyor. Kadınların eski örnekleri göstererek kaybolmakta olan bir geleneği kurtarmak için yardım istediklerini belirtiyor.
Peşte, kooperatifin kuruluş sürecini ve tescil çalışmalarını şöyle açıklıyor: “Birlikte bir kooperatif kurduk, eski bir düğün salonunu atölyeye çevirdik. Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin de desteğiyle tezgahlar temin edildi. Kendi imkanlarımızla tescil dosyasını hazırladık ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden de destek aldık. Patent kurumuyla başarılı bir süreç geçirdik ve bu güzel el sanatını tescillemeyi başardık. Atölyemizde yaklaşık 10 tezgah var ve kadınlar, hasat dönemlerinin yoğunluğuna göre dönüşümlü olarak çalışıyorlar.”
Desenlerin kadınların günlük hayatlarından ilham aldığını vurgulayan Peşte, “Çiçekler, günlük objeler, ibrikler, saksılar… Hepsi kadınların bakış açısıyla stilize edilmiş. Bugün ‘tasarım’ dediğimiz bu yetenek, geçmişte köy kadınlarının doğal bir yeteneğiydi.” diyor. Tescil sürecinde desenlerin de tescillendiğini ekliyor.
Peşte, gelecek planlarından bahsederken şunları söylüyor: “Şimdi sürdürülebilir ticari faaliyetlere odaklandık. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın ‘Anadolu’dakiler’ çağrısına sunduğumuz proje kabul edildi. İznik’te bir satış ofisi açacağız ve dijital platformlarda da yer alacağız.”
63 yaşında, dört çocuk annesi ve atölye şefi Hasibe Çiçek, Derbent dokumasıyla çocukluğundan beri iç içe olduğunu anlatıyor. Annesinin dokuma yaparken kendisinin de yardım ettiğini, evlendikten sonra ise bu geleneğin yavaş yavaş kaybolmaya başladığını belirtiyor.
Çiçek, atölyede çalışan kadınlarla uyumlu bir ekip olduklarını ve bu geleneği yaşatmak için ellerinden geleni yaptıklarını vurguluyor. Kızlarının bu sanatı bilmemesinden duyduğu üzüntüyü dile getirirken, gençlere bu sanatı öğretmenin önemine dikkat çekiyor ve “Gençlere öğretirsek daha güzel olur,” diyor.
Kaynak: AA / Saliha Nur Köksal
“`
News
