Uluslararası Basın Özgürlüğü Örgütleri Türkiye’deki ‘Etki Ajanlığı’ Düzenlemesine Tepki Gösterdi

Ankara'da, Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) önderliğinde Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) ve Avrupa Basın ve Medya Özgürlüğü Merkezi'nin (ECPMF) katılımıyla gerçekleştirilen basın özgürlüğü misyonu, AK Parti tarafından revize edilip yasalaştırılması planlanan "etki ajanlığı" düzenlemesine karşı ortak bir çağrıda bulundu. Misyon, bu düzenlemenin Türkiye'de eleştirel bireyleri kolayca casus olarak damgalayabileceğini vurgulayarak derhal geri çekilmesini istedi.

Ankara'daki misyona katılan uluslararası basın özgürlüğü örgütleri, AK Parti'nin yasalaştırmayı hedeflediği "etki ajanlığı" maddesinin geri çekilmesi çağrısında bulundu. Yakın zamanda kapsamlı bir rapor yayınlayacaklarını duyurdular; rapor, düzenlemeyle ilgili tüm ayrıntıları içerecek.

Ortak açıklamada, mevcut haliyle kabul edilmesi durumunda casusluk tanımının önemli ölçüde genişletileceği belirtildi. Yasa teklifinin, yabancı devlet veya kuruluşlarla işbirliği yaptığı düşünülen ya da onların yönlendirmesiyle "devletin siyasi çıkarlarına" karşı suç işlediği iddia edilen herkesi kapsayacağı ve mahkum olanlara 7 yıla kadar ek ceza getireceği vurgulandı.

Basın özgürlüğünü ciddi şekilde tehdit eden "etki ajanlığı" düzenlemesi, AK Parti tarafından revizyon geçirdikten sonra yasalaştırılacağı açıklanmış, ancak geçen hafta TBMM Genel Kurulu gündeminden çıkarılmıştı.

Hükümeti eleştiren herkesi casusluk ile suçlama potansiyeli taşıyan "etki ajanlığı" olarak adlandırılan yasa tasarısı büyük endişe yaratıyor.

Üç gün süren misyonun ortak açıklamasında şu ifadelere yer verildi:

Yasa tasarısının, sivil toplum kuruluşlarının yabancı finansman şeffaflığını artırmayı amaçladığı iddia edilse de, Gürcistan'daki "yabancı ajanlar" yasasıyla sık sık karşılaştırılıyor. Ancak bu karşılaştırmalar, Türkiye'deki yasanın ciddiyetini tam olarak yansıtmıyor. Gürcistan'daki yasa, sivil toplum kuruluşlarına idari yükler getirirken, hükümeti eleştirenleri sindirmek için de kullanılabiliyor. En ağır ceza ise kuruluşun kapatılması.

Türkiye'deki "etki ajanlığı" tasarısı ise casusluk yasasında değişiklik yaparak, yabancı çıkarlar doğrultusunda hareket ettiği düşünülen kişilerin fiilen casus olarak yargılanmasına ve hapis cezasına çarptırılmasına imkan tanıyor. Bu yasa, ülkedeki herkes için geçerli bir tehdit oluşturuyor.

Hükümet, 14 Kasım'da "etki ajanlığı" maddesini meclis teklifinden çekti ve muhalefeti uzlaşma için işbirliğine çağırdı.

Misyona katılan kuruluşlar, kabul edilebilir tek uzlaşmanın, "yabancı devletler veya kuruluşlar" ifadesinin "yabancı istihbarat ajansı" ile değiştirilmesi olduğunu belirtiyor. Aksi takdirde, hükümeti eleştiren herkesin keyfi olarak hedef alınması riski bulunuyor.

13-15 Kasım tarihleri arasında Ankara'da gerçekleştirilen 2024 Türkiye Basın Özgürlüğü Misyonu'na IPI önderliğinde RSF, CPJ ve ECPMF katıldı. Heyet, Anayasa Mahkemesi, RTÜK, muhalefet partileri, gazeteciler ve diplomatik temsilcilerle görüştü. Hükümet yetkilileriyle görüşme talepleri ise reddedildi veya görmezden gelindi.

Görüşmeler sırasında eleştirel gazetecilere yönelik yargı baskısı, Anayasa Mahkemesi'nin rolü, RTÜK'ün Açık Radyo'ya uyguladığı yaptırımlar, eleştirel yayıncılara verilen cezalar ve dijital sansür gibi konular ele alındı. Misyon, önümüzdeki günlerde bu konuları ayrıntılarıyla ele alan bir rapor yayınlayacak.