Son dakika: 5 soruda Suriye'de neler oldu? | Dış Haberler

Uzun yıllar süren Suriye iç savaşı, muhalif güçlerin 27 Kasım'da başlattığı ani taarruzla beklenmedik bir şekilde sona erdi. Esad rejimi, 50 yılı aşkın iktidarından sonra yıkıldı. Beşar Esad, 2000 yılında babasının vefatından sonra devletin başına geçmişti.

2011'de başlayan ayaklanmaların iç savaşa dönüşmesiyle yarım milyondan fazla insan hayatını kaybetti, milyonlarca kişi ise evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) ve müttefikleri, kuzeybatı Suriye'den büyük çaplı bir saldırı başlattı. Halep'in hızla ele geçirilmesinin ardından, ordu geri çekilerek Şam'a doğru ilerledi.

Rusya, muhaliflerin Şam'a girmesinin ardından Beşar Esad'ın görevinden ayrıldığını, ancak yerinin bilinmediğini duyurdu. HTŞ lideri Ebu Muhammed el-Colani daha sonra Şam'a girerek, "Gelecek bizimdir" dedi.

MUHALİFLERİN KONTROLÜ ELE GEÇİRİŞİ

Son dört yıldır Suriye'de iç savaşın sona erdiği düşünülüyordu. Esad rejimi, Rusya, İran ve Hizbullah'ın desteğiyle birçok şehri geri almış, cephe hatları durgunlaşmıştı.

Ancak, ülkenin önemli bir bölümü hala hükümetin kontrolü dışında kalmıştı.

İsyancıların son kalesi, Türkiye sınırındaki İdlib ve Halep idi. Milyonlarca yerinden edilmiş insanın yaşadığı bu bölge, ağırlıklı olarak HTŞ ve diğer muhalif grupların kontrolündeydi. 27 Kasım'daki ani saldırı, herkesi şaşırttı.

Saldırıdan üç gün sonra, Halep'in büyük bölümü isyancıların eline geçti. Hükümet güçlerinin hızla geri çekilmesi, sınırlı bir direnişle karşılaşmalarına neden oldu.

Esad, müttefiklerinin desteğiyle muhalifleri yenebileceğini iddia etti. Rus savaş uçakları yoğunlaştırdı saldırılarını. İran destekli milisler de Hama'daki ordunun takviyesine gittiler, ancak şehir de düştü.

Muhaliflerin sonraki hedefi Humus oldu ve bu şehir de kısa sürede ele geçirildi. Diğer isyancı gruplar da Şam'ın banliyölerine ulaştı.

Pazar sabahı, HTŞ liderliğindeki isyancılar Şam'a girerek Saydnaya hapishanesindeki mahkumları serbest bıraktı. HTŞ, kısa süre sonra "Zalim Beşar Esad kaçtı" açıklamasını yaptı.

Bazı askeri yetkililer, Esad'ın Şam'dan gizlice ayrıldığını belirtti.

Suriye Başbakanı Muhammed el-Celali, "Suriye halkı tarafından seçilecek" herhangi bir liderle işbirliği yapmaya hazır olduğunu açıkladı.

Colani, güçlerine resmi kurumlara yaklaşmamaları talimatını verdi ve başbakanın yetkisi altında kalacaklarını belirtti.

Muhalifler, "tüm mezhep ve sınıflara kapsayıcı bir vatan" inşa edeceklerine dair söz verdiler.

HTŞ KİMDİR?

HTŞ'nin kurucusu Ebu Muhammed el-Colani, geçmişte Irak'taki ABD güçlerine karşı savaşmış ve daha sonra DEAŞ'ta yer almıştı. Üzerinde hala 10 milyon dolarlık ABD ödülü bulunuyor.

Eskiden El Nusra Cephesi olarak bilinen HTŞ, El Kaide'den ayrıldıktan sonra adını Hay'at Tahrir al-Sham olarak değiştirdi.

Sünni bir örgüt olan HTŞ, şu anda Suriye'nin en güçlü silahlı grubu ve Şam dahil birçok bölgeyi kontrol ediyor.

HTŞ, ABD ve Türkiye tarafından terörist örgüt olarak kabul ediliyor.

MUHALİFLERİN BAŞARISI

Yıllarca İdlib, savaş alanıydı. Ancak 2020'de Türkiye ve Rusya arasında varılan ateşkes, hükümetin İdlib'i geri alma girişimlerini durdurdu.

HTŞ ve müttefikleri, 27 Kasım'daki saldırıyı, hükümetin sivillere yönelik saldırılarını gerekçe göstererek başlattı.

Bu saldırı, hükümetin uzun süreli savaş, yaptırımlar ve yolsuzluk sonucu zayıflamış olduğu, Rusya ve İran'ın ise başka çatışmalarla meşgul olduğu bir dönemde gerçekleşti.

İran destekli Hizbullah, İsrail'in Lübnan'daki saldırılarından etkilenmişti. İsrail saldırıları Suriye'deki İranlı komutanları ortadan kaldırmıştı ve Rusya Ukrayna savaşındaydı.

Bu destek olmadan Esad güçleri savunmasız kaldı.

ESAD NEREDE?

Beşar Esad'ın nerede olduğu sorusu, dünya gündemini meşgul etti. Suriye Başbakanı Celali, Esad ile son görüşmesinin Cumartesi akşamı olduğunu belirtti.

Esad'ın uçağının Suriye hava sahasından ayrıldığı ve sinyalinin kesildiği kaydedildi. 53 yıllık Esad rejiminin ardından ülkeden kaçan Esad'ın muhtemelen İran veya Rusya'ya gittiği düşünülüyordu.

Rusya, Esad ve ailesinin Moskova'ya geldiğini ve kendilerine sığınma sağlandığını açıkladı.

DÜNYANIN TEPKİSİ

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Suriye'nin geleceğine Suriye halkının karar vereceğini belirterek, yeni bir dönemin başladığını söyledi. Yeni hükümetin "düzenli bir şekilde kurulması" ve "kapsayıcılık ilkesinden taviz verilmemesi" gerektiğini vurguladı.

ABD Başkanı Joe Biden, Esad rejiminin düşüşünü memnuniyetle karşıladığını ve Suriye'deki ortaklarıyla çalışmaya devam edeceklerini belirtti.

Rusya, yaşananları "aşırı endişeyle" takip ettiklerini, tüm tarafları şiddetten vazgeçmeye ve siyasi çözüm aramaya çağırdı. Rus askeri üslerinin yüksek alarmda olduğunu ancak ciddi bir tehdit olmadığını ekledi.

İran ise çatışmaların hızlıca sona ermesi, terörist eylemlerin önlenmesi ve ulusal diyaloğun başlatılması umudunu dile getirdi.