DOSYA HABER – Mardin’de 12 bin yıllık izlerin bulunduğu arkeolojik alan: Boncuklu Tarla
Mardin'in Dargeçit ilçesindeki Ilısu Mahallesi'nde, 12 bin yıllık tarihe sahip Boncuklu Tarla'da "Geleceğe Miras Projesi" kapsamında kesintisiz kazı çalışmaları yürütülüyor.
AA'nın Anadolu'daki arkeolojik kazılarda elde edilen tarihi verilere ilişkin dosya haberinin beşinci ve son bölümünde, Boncuklu Tarla'daki çalışmalar ele alındı.
Mardin, Sümer, Akad, Babil, Hitit, Asur, Urartu, Roma, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı gibi 25 medeniyete ev sahipliği yapan tarihi bir şehirdir. "Ilısu Barajı ve HES Projesi Etkileşim Alanında Kalan Kültür Varlıklarının Belgelenmesi ve Kurtarılmasına Yönelik Çalışmalar" kapsamında, Mardin Müze Müdürlüğü tarafından 2012 yılında Boncuklu Tarla'da başlatılan arkeolojik kazılar, ara vermeden devam ediyor.
Mardin Artuklu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ergül Kodaş önderliğinde, bir ekip titizlikle kazı çalışmalarını yürütüyor. Ekipte Antropoloji Bölümü'nden araştırma görevlileri Dr. Çağdaş Erdem, Dr. Eşref Erbil ve Bahattin İpek, arkeozolog Stephanie Emra, arkeobotanik Hureyla Balcı, arkeolog Doç. Dr. Yunus Çiftçi, Mehmet Şan, Onur Dinç, Charlotte Labedan Kodas, Esra Acar, Mekiye Eksik, Kazım Özkan ve Rüstem Cin yer alıyor.
Yaklaşık 2,5 hektarlık bir alana yayılan Boncuklu Tarla'da, Geç Epipaleolitik dönemden Neolitik Çağ'a kadar uzanan bir zaman dilimine ait çok sayıda kalıntı gün yüzüne çıkarıldı.
Kazılarda bugüne kadar evler, özel yapılar, kamu binaları ve mezarlarda 200'den fazla bireye ait iskelet ile 200 binden fazla boncuk bulundu.
Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın "Geleceğe Miras Projesi"ne dahil edilen Boncuklu Tarla'da, Bakanlık ve Valilik desteğiyle iklim koşulları elverdiği sürece kazılar kesintisiz olarak devam edecek.
İl Kültür ve Turizm Müdürü Ayhan Gök, AA muhabirine yaptığı açıklamada, projenin maddi anlamda Bakanlık tarafından ciddi bir şekilde destekleneceğini ve iklim koşulları elverdiği sürece 12 ay boyunca kazıların devam edeceğini belirtti.
Gök, kazılarda bugüne kadar çok önemli arkeolojik buluntulara ulaştıklarını ifade ederek, bu buluntular arasında adı verilen boncukların müzede sergilendiğini söyledi.
"Kazılar burada sezonluktu. İklim şartlarının elvermesiyle kazıların uzaması daha verimli ve daha fazla buluntuya ulaşmamızı sağlayacak. Bu anlamda Boncuklu Tarla'nın Geleceğe Miras Projesi'ne alınması bizim için çok kıymetli." dedi Gök.
Kazılar devam ettikçe daha erken dönemlere ait buluntulara ulaşma ihtimali var.
Kazı Başkanı Doç. Dr. Ergül Kodaş, Boncuklu Tarla'nın 2008 yılında Ilısu Barajı ve HES Projesi kapsamında yapılan yüzey araştırmaları sırasında tespit edildiğini hatırlattı.
Kodaş, Boncuklu Tarla'nın 2021 yılında Cumhurbaşkanı kararlı kazılar statüsüne alındığını ve şimdi de Geleceğe Miras Projesi'ne dahil edildiğini belirtti.
Yapılan yüzey araştırmalarında alanın milattan önce 10 bin-8 bin arasındaki Çanak Çömleksiz Neolitik döneme tarihlendirilebileceği tahmin ediliyordu. Kodaş, "Yapılan kazılar bunun 1000 yıl kadar daha eskiye gittiğini, sadece Neolitik Çağ değil, onun hemen öncesinde yaşanan Geç Epipaleolitik dönemde de Boncuklu Tarla'nın iskan görmüş olduğu anlaşıldı. Boncuklu Tarla'da geniş bir alanda çalışma şansı bulduk. Bunun nedeni kazının 8. sezonunun olması, ikinci nedeni de yüzeye çok yakın buluntuların gelmesi. Çok sayıda tapınak diye anılan kamu binası, 200'ün üzerinde iskelet ve 200 binin üzerinde boncuk ele geçti. Bunun yanında taş bastonlar, taş kaplar ve kemikler gibi döneme özgü çok sayıda buluntu çıktı."
Kazılar devam ettikçe daha erken dönemlere gitme ihtimalinin de bulunduğunu anlatan Kodaş, Boncuklu Tarla'nın henüz ilk iskan gördüğü ana kaya üzerine ulaşamadıklarına dikkat çekti.
Şimdiye kadar tarihlendirebildikleri tabaka olan milattan önce 11. binin altında bir tabakanın daha bulunduğunu ve bununla ilgili kısıtlı bir bilgiye ulaştıklarını aktaran Kodaş, "Henüz bir tarihlendirme yapılamadı. Belki de daha erken dönemlere gidebilecek bilgiler elde edebileceğiz. Milattan önce 12. bine de gidebiliriz." dedi.
Bölgede birçok yerde aynı döneme ilişkin çalışmaların yapıldığını hatırlatan Kodaş, bunların bir yapbozun parçaları olduğunu dile getirdi.
Boncuklu Tarla'nın özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yerleşik hayata ve tarıma geçişin, kültürel ya da teknik değişimlerin yaşandığı yerleşimlerden biri olduğuna dikkat çeken Kodaş, sözlerini şöyle tamamladı:
"Kendine özgü özellikler taşıyor. Bu özelliklerden dolayı da bizim daha önce anlamlandıramadığımız ya da buluntularını tespit edemediğimiz birçok yeni bilgi veriyor. Örneğin, ilk kez bakırın kullanımı milattan önce 8 bin 500'lere kadar gidiyor. Bakırın düşündüğümüzden daha fazla kullanıldığını gösteriyor. Şanlıurfa bölgesinde gördüğümüz boğa biçimli gibi hayvan motiflerinin Boncuklu Tarla'da objeler, yani taş steller, banketler üzerine değil de taşınabilir şekilde boncuk halinde kullanıldığını gösteriyor. Bu da bizim daha önce düşünmediğimiz yeni bilgilerin elde edilebileceğini düşündürüyor. Boncuklu Tarla, diğer yerleşimlerle beraber bu döneme yeni bilgiler veriyor. Bu dönem hakkında hep birlikte tarihi değiştirmemize yardımcı oluyor. Boncuklu Tarla önemli yerleşimlerden biri. Bakanlığın ve Valiliğin desteğiyle ekibimizle yaptığımız çalışmalarla Boncuklu Tarla'nın içinde bulunduğu alan tarihe ışık tutacak."