Diyarbakır’daki Zerzevan Kalesi’nde Kazı Çalışmaları Devam Ediyor

Diyarbakır'ın Çınar ilçesine yakın, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepede yer alan 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'nde, kış aylarında da devam eden kazılar, Roma dönemine ait askeri yerleşimin gizemlerini gün yüzüne çıkarıyor. Surların yanı sıra, gizli ayinlere katılanların konaklama alanları da bu çalışmalar sayesinde ortaya çıkartılıyor.

Dünyada bilinen son Mithras tapınağını barındıran kale, bilimsel kazılarla tarih araştırmalarına önemli katkılar sağlıyor. Demirölçek Mahallesi yakınlarında bulunan bu tarihi yapı, yerli ve yabancı turistlerin de büyük ilgisini çekiyor.

2020'de UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklenen Zerzevan Kalesi'ndeki kazılar, 2014'ten beri Kültür ve Turizm Bakanlığı, Diyarbakır Valiliği, Diyarbakır Müzesi, Çınar Kaymakamlığı ve Dicle Üniversitesi işbirliğiyle yürütülüyor.

Bugüne kadar yapılan kazılarda, 60 dönüm alanda 12-15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntıları, 21 metre yüksekliğinde bir gözetleme kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, depolar, kaya mezarları, su kanalları, 54 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişilik yer altı sığınağı, gizli geçitler ve 4. yüzyılda önemini yitiren bir Mithras tapınağı keşfedildi.

Kazı çalışmaları, Roma döneminde askeri üs olarak kullanılan kalenin surlarını ve gizli törenlere katılanların kaldığı mekanları ortaya çıkarmaya devam ediyor. Kazı Başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun'un ifade ettiği gibi, "Toprağa vurulan her çapa ile tarihe ışık tutuluyor."

Prof. Dr. Aytaç Coşkun, AA muhabirine verdiği demeçte, 2014'ten beri süren kazıların Diyarbakır ve bölgenin tarihini yeniden yazdığını belirtti. Binlerce tarihi eserin bulunduğu kalenin, 3 bin yıldır aktif olarak kullanılan bir yerleşim yeri olduğunu vurguladı. Kazı çalışmalarının Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın "Geleceğe Miras Projesi" kapsamında yıl boyunca, özellikle Mithras kutsal alanı ve surlarda yoğunlaşarak devam edeceğini söyledi.

Zerzevan Kalesi'nin, Türkiye'nin en çok ziyaret edilen tarihi yerlerinden biri olduğunu belirten Coşkun, kazıların yanı sıra mevcut yapıların korunmasına da büyük önem verdiklerini ifade etti. Kış koşullarına rağmen kazı çalışmalarının aralıksız sürdüğünü ve kalenin kültür ve inanç turizmine büyük katkı sağladığını belirtti.

Zerzevan Kalesi: Tarih ve Strateji Noktası

Amida (Diyarbakır) ile Dara arasında stratejik bir konumda, antik yol güzergahında yer alan Zerzevan Kalesi, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepede bulunuyor. Bütün vadiye hakim konumu ve antik ticaret yolu üzerindeki yeri, Roma sınır garnizonu olan kaleyi, Romalılar ve Sasaniler arasında büyük savaşlara sahne yapmış bir nokta haline getirmiştir.

Asur dönemine (MÖ 882-611) kadar uzanan tarihi geçmişe sahip olan kalede, asıl askeri yerleşim Roma döneminde, MS 3. yüzyılda inşa edilmiş ve 639 yılındaki İslam fethine kadar kullanılmıştır. Anastasios (MS 491-518) ve Justinianos (MS 527-565) dönemlerinde onarımlar ve yeniden inşa çalışmalarıyla mevcut haline getirilmiştir.