‘Demir eksikliği çocukların ve ergenlerin zihinsel fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir’
Çocuklarda Demir Eksikliği: Belirtiler, Nedenleri ve Önlemler
Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Gürcan Dikme, çocuklarda demir eksikliğinin ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini vurguluyor. Demir, vücudumuzun birçok fonksiyonu için hayati önem taşıyor ve eksikliği, özellikle çocukların gelişimi üzerinde olumsuz etkiler bırakabiliyor.
İSÜ Medical Park Gaziosmanpaşa Hastanesi'nden Dr. Dikme, çocuklarda demir eksikliğinin nedenlerini ve belirtilerini açıklayarak, bu konuda dikkat edilmesi gereken noktaları vurguluyor.
Çocuklarda Demir Eksikliğine Neden Olan Faktörler
Dr. Dikme, demir eksikliğinin en yaygın nedenlerinden birinin demir açısından zengin gıdaların yetersiz tüketimi olduğunu belirtiyor. Özellikle anne sütüyle beslenen bebeklerin, 6 aylıktan sonra demir ihtiyacının karşılanması için ek gıdalara başlanması gerektiğini vurguluyor. Anne sütünde bulunan demirin yaklaşık %50'si emilirken, inek sütünde bu oran yalnızca %10 civarında. Bu nedenle, 6 aylıktan sonra bebeklerin inek sütüyle beslenmesi yerine demir açısından zengin gıdalarla beslenmesi önemlidir.
Dr. Dikme, inek sütü tüketiminin aşırı olması durumunda diğer besin maddelerinin ve demir içeren ilaçların emilimini azaltabileceğini ve kolite bağlı bağırsaklardan gizli veya açık kan kaybına neden olabileceğini belirtiyor. Bu nedenle, çocuklarda günlük inek sütü tüketimi 500 ml ile sınırlandırılmalıdır.
Demir eksikliğine neden olabilecek diğer faktörler arasında hızlı büyüme dönemleri, tekrarlayan burun veya bağırsak kanamaları, aşırı adet kanamaları ve bağırsaklardan demir emiliminde sorunlar yer almaktadır.
Demir Eksikliği Belirtileri
Dr. Dikme, demir eksikliğinin genellikle semptomsuz olduğunu ve genellikle başka bir nedenle yapılan kan sayımlarında fark edildiğini belirtiyor. Ancak, aneminin şiddetlenmesiyle birlikte bazı belirtiler ortaya çıkabilir.
Çocuklarda demir eksikliğinin en yaygın belirtisi solukluluktur. Ayrıca yorgunluk, halsizlik, iştahsızlık, kolay üşüme, saç ve tırnaklarda kırılma, tırnaklarda kaşıklaşma, çarpıntı, nefes darlığı, baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, huzursuzluk, unutkanlık gibi zihinsel işlevlerde azalma ve 'Pika' olarak isimlendirilen kağıt, toprak ve buz gibi şeylerin yenmesi de demir eksikliğinin belirtileri arasında yer alabilir.
Dr. Dikme, çocukların düzenli olarak anemi açısından kan tetkiki yaptırmalarının, kan değerlerinin düşmesi ve belirtilerin ortaya çıkması beklenmeden sağlık durumlarının takip edilmesi için önemli olduğunu vurguluyor.
Demir Eksikliğinin Etkileri
Dr. Dikme, demir eksikliğinin çocuklarda çeşitli sağlık sorunlarına yol açabileceğini belirtiyor. Demirin hücre düzeyindeki fonksiyonları nedeniyle, demir eksikliği birçok sistem ve dokuyu etkileyebilir. En önemli etkilerden biri, sinir sistemi üzerindeki olumsuz etkisidir.
Özellikle 2 yaşın altındaki çocuklarda, beyin gelişimi devam ettiği için demir eksikliği anemisi katılma nöbetlerine, uyku düzeninde bozukluklara, gelişmede gecikmeye ve hatta gerilemeye yol açabilir. Bu durum, çocukların ileride karşılaşabileceği zihinsel sorunların ömür boyu sürebileceğini göstermektedir. Daha büyük çocuklarda ise dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, sinirlilik, okul başarısında azalma, anlama ve algılama güçlüğü, huzursuz bacak sendromu gibi sorunlar gözlemlenebilir.
Ayrıca, demir bağışıklık sisteminin sağlıklı çalışması için gereklidir. Demir eksikliği olan çocuklarda enfeksiyon sıklığı artmaktadır.
Demir Eksikliği İçin Öneriler
Dr. Dikme, demir eksikliğinin önlenmesi ve tedavisi için şunları öneriyor:
- Kırmızı et, karaciğer, balık, yumurta sarısı, kuru fasulye, nohut, mercimek ve soya gibi demir açısından zengin gıdalar düzenli olarak tüketilmelidir.
- C vitamininden zengin sebze ve meyveler demirin emilimini artırır, bu nedenle bu gıdalar da beslenmeye eklenmelidir.
- Tahıl, susam ve tanin içeren çay, kakao gibi gıdaların tüketimi demir emilimini azaltabileceği için sınırlandırılmalıdır.
- Fast-food ve abur cubur tüketimi, demir eksikliğine ve diğer sağlık sorunlarına yol açabileceği için azaltılmalıdır.
Dr. Dikme, çocukların sağlıklı beslenmesi ve düzenli olarak demir seviyelerinin kontrol edilmesi gerektiğini vurguluyor. Demir eksikliği, erken teşhis ve uygun tedavi ile önlenebilir veya tedavi edilebilir.